Β. Δέκατο έβδομο επεισόδιο της σειράς “Archisearch Talks”, με θεματική “Advice to Υoung Αrchitects”. Και κοντά μας έχουμε τον ιδρυτή του γραφείου 314 Architects. Έργα τους έχουν δημοσιευθεί στα σημαντικότερα media αρχιτεκτονικής και design του κόσμου. Το studio έχει ένα μεγάλο αριθμό διακρίσεων και βραβεύσεων, μεταξύ των οποίων και τρεις συνεχόμενες συμμετοχές στα ευρωπαϊκά βραβεία Mies van der Rohe, το 2015, το 2017 και το 2019. Η συζήτηση αυτή γίνεται με αφορμή τα Archisearch Portfolio Reviews, στα οποία συμμετέχει ως reviewer και μέντορας και θα βοηθήσει με την εμπειρία του νέους επαγγελματίες αρχιτέκτονες και designers, που αναζητούν κάποια κατεύθυνση για την επαγγελματική τους πορεία ή τα μεταπτυχιακά τους. Κυρίες και κύριοι κοντά μας απόψε είναι ο Παύλος Χατζηαγγελίδης. Παύλο καλησπέρα.

Π. Βασίλη, καλησπέρα και σε ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Θα ήθελα επίσης να σε συγχαρώ για τον θεσμό που έχεις δημιουργήσει. Ελπίζω να μπορέσω να συνεισφέρω ουσιαστικά, βοηθώντας τα παιδιά να φτιάξουν καλά portfolios και να βγουν με επιτυχία στην αγορά εργασίας.

Β. Σε ευχαριστούμε πολύ που είσαι κοντά μας, Παύλο. Ας ξεκινήσουμε. Τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη δουλειά του γραφείου σας;

Π. Νομίζω ότι αυτό που ξεχωρίζει έντονα στη δουλειά μας είναι η διάθεση για πειραματισμό, η οποία ξεκινά από το concept. Δηλαδή, όταν ξεκινάμε να αναπτύσσουμε ένα concept, πειραματιζόμαστε με διάφορες ιδέες και εικόνες που δημιουργούν τα παιδιά στο γραφείο και τις συζητάμε. Αυτό το πειραματιστικό στοιχείο συνεχίζεται κατά τη διαδικασία της σύνθεσης, όπου το αρχικό concept υλοποιείται και μεταμορφώνεται σε συγκεκριμένες φόρμες. Στο τελικό στάδιο, κατά την παρουσίαση στον πελάτη, πειραματιζόμαστε επίσης με διάφορα μέσα: είτε χρησιμοποιούμε φυσικά μοντέλα, είτε 3D printing με προγράμματα παραμετρικού σχεδιασμού, είτε άλλα λογισμικά.

Β. Πώς καταφέρνετε να δημιουργείτε τόσο ιδιαίτερες φόρμες στα έργα σας;

Π. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας για την οικοδομική άδεια, προσπαθούμε να μην παρεκκλίνουμε από το αρχικό concept. Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ) είναι αρκετά αυστηρός και συγκεκριμένος, και πολλές φορές οι αρχιτέκτονες νιώθουν περιορισμένοι μέσα στα πλαίσια των άρθρων του. Πολύ συχνά, αυτή η διαδικασία «φιλτραρίσματος» κάνει να χάνεται το αρχικό concept. Εμείς, όμως, γνωρίζοντας καλά τον ΝΟΚ και τον τρόπο λειτουργίας μέσα στα όριά του, προσπαθούμε να κρατήσουμε την αρχιτεκτονική μελέτη όσο πιο κοντά γίνεται στο αρχικό concept, μέσα στο πλαίσιο της πολεοδομίας.

Β. Πώς είναι να διοικείς μια ομάδα 15 ανθρώπων; Από ό,τι ξέρω, η μέση ηλικία στο γραφείο σας είναι γύρω στα 28 χρόνια.

Π. Είναι μια πολύ ευχάριστη εμπειρία. Το κλίμα στο γραφείο θυμίζει λίγο «συνεταιρισμό» (cooperativa), όπου επικρατεί πολυφωνία. Κατά τη διαδικασία της σύνθεσης, όλοι – αρχιτέκτονες, συνεργάτες και παιδιά που κάνουν πρακτική – συμμετέχουν ενεργά, εκφράζουν τις ιδέες τους και συμβάλλουν στο αποτέλεσμα. Επιπλέον, αρκετά από τα παιδιά που έρχονται μέσω προγραμμάτων Erasmus φέρνουν διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, που εμπλουτίζουν και διευρύνουν τη συλλογική δημιουργικότητα. Αυτό το πολυπολιτισμικό περιβάλλον και η ανοιχτή κουλτούρα πειραματισμού βοηθούν να προκύπτει κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο σε κάθε project.

Β. Βλέπεις σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα παιδιά που έρχονται από το εξωτερικό και στα ελληνόπουλα στο γραφείο;

Π. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές που να συνδέονται αποκλειστικά με την καταγωγή τους. Πιστεύω πως περισσότερο καθορίζεται από τα διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα και το προσωπικό τους προφίλ. Ο τρόπος που κάθε παιδί, ανάλογα με τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, συνεισφέρει σε ένα project, δίνει ένα ιδιαίτερο στίγμα και μια φρέσκια οπτική.

Β. Βγήκαμε πριν δύο χρόνια από μια μακρά περίοδο οικονομικής κρίσης. Πόσο επηρέασε η κρίση αυτή το έργο σας και το γραφείο;

Π. Το γραφείο μας, Βασίλη, ιδρύθηκε μέσα στην κρίση και κατά κάποιο τρόπο «γεννήθηκε» σε αυτήν την περίοδο. Πιστεύω ότι αυτό συνέβη επειδή τότε υπήρχε έντονος ανταγωνισμός: λίγα έργα και πολλά γραφεία. Αυτό μας ανάγκασε να είμαστε πολύ ευρηματικοί και να δημιουργούμε κάτι ξεχωριστό με πολύ περιορισμένα μέσα. Το περιορισμένο budget ήταν πρόκληση που μας έκανε να υπερβαίνουμε συνεχώς τον εαυτό μας και να πειραματιζόμαστε στο design. Λειτουργούσαμε χωρίς δίχτυ ασφαλείας, και αυτό αποτέλεσε ένα από τα πιο δυνατά κίνητρα για την επιβίωση και την εξέλιξη του γραφείου όλα αυτά τα χρόνια.

ChatGPT said:

Β.: Και νομίζω ότι τα έχετε καταφέρει περίφημα. Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν νέο αρχιτέκτονα σχετικά με το portfolio του;

Π.: Το πρώτο που θα συμβούλευα έναν νέο αρχιτέκτονα είναι να μην εφησυχάζει και να μην αρκείται στη γνώση που παίρνει από το ακαδημαϊκό περιβάλλον. Είναι πολύ σημαντικό να έχει προσωπική ενημέρωση, να μπαίνει σε ιστοσελίδες αρχιτεκτονικής ή γενικότερα design και να παρατηρεί τα πάντα γύρω του, ακόμα και στον δρόμο, ώστε να «τραβά» εικόνες και ερεθίσματα. Αυτό βοηθάει πολύ στην εξέλιξη της συνθετικής του ικανότητας.

Επίσης, θα πρότεινα να είναι πολύ προσωπικά τα email που στέλνουν όταν στέλνουν το portfolio τους σε κάποιο γραφείο. Να δημιουργούν από την πρώτη κιόλας ανάγνωση μια προσωπική σύνδεση με το γραφείο στο οποίο απευθύνονται. Για παράδειγμα, αν είναι μικρό το γραφείο, να γνωρίζουν τα ονόματα των αρχιτεκτόνων, να έχουν μελετήσει κάποιο έργο του γραφείου και να εξηγούν τι τους κίνησε το ενδιαφέρον σε αυτό το έργο και γιατί θέλουν να γίνουν μέλος της ομάδας. Να αναφέρουν πώς θεωρούν ότι μπορούν να συμβάλουν, ίσως και να παρατηρήσουν κάποια λεπτομέρεια σε ένα project για να δείξουν ότι έχουν μελετήσει σοβαρά το αντικείμενο και το ενδιαφέρον τους. Δεν είναι αποδεκτό το απρόσωπο email που στέλνεται μαζικά σε 20 γραφεία, χωρίς στοχευμένη προσέγγιση.

Σε πιο τεχνικό επίπεδο, το portfolio καλό είναι να είναι όσο πιο μικρό και λιτό γίνεται. Να λειτουργεί ως ένας λευκός καμβάς χωρίς πολλά γραφιστικά τρικ ή έντονα χρώματα, γιατί αυτά είναι υποκειμενικά και μπορεί να αρέσουν ή όχι. Το ιδανικό είναι να επικεντρώνεται στη δύναμη της εικόνας, να δείχνει τις δεξιότητες του αρχιτέκτονα και ότι μπορεί να δημιουργήσει μια ιδιαίτερη σύνθεση. Να αποδεικνύει ότι γνωρίζει πώς να παρουσιάσει τη σύνθεσή του μέσα από τα προγράμματα σχεδιασμού. Γενικά, θα έλεγα να μην εστιάζει πολύ σε διαγράμματα ή λεπτομέρειες και να αφήνει την εικόνα να μιλήσει από μόνη της. Αυτό έχει πρακτική σημασία, καθώς όσοι λαμβάνουν πολλά portfolios έχουν περιορισμένο χρόνο και χρειάζονται να εντοπίσουν γρήγορα τις δυνατές εικόνες που θα τους τραβήξουν το ενδιαφέρον.

Επίσης, είναι σημαντικό ο νέος αρχιτέκτονας να γνωρίζει τι τον ενδιαφέρει και ποιος είναι ο στόχος του. Αν, για παράδειγμα, ενδιαφέρεται για interior design, καλό είναι το portfolio του να περιλαμβάνει αντίστοιχα έργα και να απευθύνεται σε γραφεία που ασχολούνται με αυτόν τον τομέα. Αν δεν υπάρχει αρκετή ακαδημαϊκή δουλειά για το αντικείμενο αυτό, μπορεί να δημιουργήσει ο ίδιος κάποια φανταστικά project, όπως ένα ουτοπικό project σε ένα ερείπιο σε ερημονήσι, που θα δείξει τη δημιουργικότητα και την πρωτοτυπία του. Ένα ή δύο πολύ ιδιαίτερα και εντυπωσιακά projects μπορούν να τραβήξουν το βλέμμα αυτού που βλέπει το portfolio.

Παράλληλα, η γνώση των σχεδιαστικών προγραμμάτων είναι απαραίτητη και πρέπει να αναφέρεται ξεκάθαρα στο portfolio. Αν δεν γνωρίζει κάποια προγράμματα, θα πρότεινα να παρακολουθήσει σεμινάρια ή να μάθει μέσω online πηγών, όπως το YouTube. Είναι σημαντικό να δείξει το επίπεδο της γνώσης του σε αυτά.

Τέλος, ένα portfolio πρέπει να δείχνει την αγάπη για την αρχιτεκτονική και την προσωπική θέληση για εξέλιξη, είτε μέσα από εθελοντική εργασία, είτε μέσω πρακτικής. Αυτό δείχνει έναν άνθρωπο που έχει ανησυχίες, πάθος και διάθεση να εξελιχθεί.

Κάτι ακόμα: για να δείξει περισσότερο ενδιαφέρον, κάποιος που στέλνει το portfolio του θα μπορούσε να βάλει και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας και να πάρει πρωτοβουλία να μιλήσει με το γραφείο, να ζητήσει feedback και να δείξει ότι πραγματικά επιθυμεί να γίνει μέλος της ομάδας. Αν πρόκειται για το όνειρό του να δουλέψει σε κάποιο συγκεκριμένο γραφείο, μπορεί ακόμα και να εκτυπώσει το portfolio και να το στείλει ταχυδρομικά.

Β.: Πολύ σωστά. Αν θέλεις κάτι πραγματικά, αξίζει και να το κυνηγήσεις.

Π.: Σίγουρα.

Β.: Πρόσφατα συμμετείχες ως μέντορας και reviewer στα Archisearch Portfolio Reviews. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;

Π.: Ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Είδα αξιόλογα portfolios και παιδιά που δείχνουν πραγματικά αγάπη για αυτό που κάνουν. Παρατήρησα ότι υπάρχει μεγάλη ανησυχία, καθώς τα παιδιά βγαίνουν σε μια περίεργη συγκυρία, με τον κορονοϊό αλλά και τη φάση εξόδου της χώρας από την κρίση. Θα ήθελα όμως να τους καθησυχάσω ότι εδώ και περίπου έναν χρόνο έχουν αρχίσει να ανοίγουν δουλειές για αρχιτέκτονες και ότι υπάρχει ζήτηση. Μάλιστα, πολλές φορές είναι δύσκολο να βρει κανείς αρχιτέκτονες.

Με τον κορονοϊό όμως, και πιθανόν μέχρι τις αρχές του επόμενου χρόνου, θα υπάρξει ένα μικρό πάγωμα στην αγορά. Αυτό δεν έχει δημοσιονομική βάση ούτε αφορά μόνο την Ελλάδα. Πιστεύω ότι, μόλις ξεπεραστεί η υγειονομική κρίση, είτε με εμβόλιο είτε με προσαρμογή στις νέες συνθήκες, η αγορά θα ανακάμψει και η ζήτηση για αρχιτέκτονες θα επανέλθει.

Τους συμβουλεύω να εκμεταλλευτούν αυτό το διάστημα δημιουργικά, όπως είπα και πριν, να φτιάξουν φανταστικά projects για να κάνουν το portfolio τους πιο εντυπωσιακό.

Β.: Πολύ ωραία ιδέα. Είναι η πιο σημαντική επένδυση που μπορούν να κάνουν, να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και να αναβαθμίσουν το portfolio τους. Δεν έχουν κανένα λόγο να περιοριστούν από προϋπολογισμό, τετραγωνικά ή οικοδομικούς περιορισμούς. Παύλο, τι δουλεύετε αυτή την περίοδο με την ομάδα σου και πώς βλέπεις την επόμενη μέρα;

Π.: Αυτή την περίοδο δουλεύουμε κυρίως πολυκατοικίες στα νότια προάστια, όπου υπάρχει αυξημένη ζήτηση από επενδυτές για διαμερίσματα και κτίρια κατοικιών. Παράλληλα, ασχολούμαστε και με κάποιες μονοκατοικίες, καθώς και με ένα ιδιαίτερο project για τη μετατροπή ενός παλιού βιομηχανικού κτιρίου σε γραφεία για ναυτιλιακή εταιρεία. Το μεγαλύτερο μέρος όμως αφορά πολυκατοικίες.

Β.: Έχεις κάποια προσωπική προτίμηση; Σου αρέσει να σχεδιάζεις κάτι συγκεκριμένο;

Π.: Μου άρεσε πολύ το project για το κτίριο γραφείων, γιατί είχε την πρόκληση της παρέμβασης σε ένα παλιό κτίριο. Είχε ένα μεγάλο αίθριο το οποίο το διευρύναμε ακόμα περισσότερο και προσπαθήσαμε να αναδείξουμε εμβληματικά χαρακτηριστικά, αλλάζοντας παράλληλα τη χρήση του κτιρίου. Ήταν ένα ιδιαίτερο project. Όμως, γενικά κάθε project το προσεγγίζουμε με φρέσκο μάτι και προσπαθούμε να το δούμε από το μηδέν, χωρίς να επαναλαμβάνουμε φόρμες που έχουμε χρησιμοποιήσει προηγουμένως.

Β.: Πώς ανανεώνεσαι δημιουργικά; Πού κάνεις έρευνα και τι σε ξεκουράζει;

Π.: Ενημερώνομαι πολύ από ιστοσελίδες αρχιτεκτονικής και design, όπου βλέπω τι σχεδιάζουν σήμερα και παίρνω ιδέες και εικόνες. Αυτό με βοηθάει να διατηρώ μια συνεχόμενη επαφή με τις εξελίξεις και να εμπνέομαι.

Β.: Παύλο, σε ευχαριστούμε πολύ που ήσουν μαζί μας. Ευχαριστούμε που συμμετέχεις και στα Archisearch Portfolio Reviews.

Π.: Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και την τιμή να συμμετέχω. Ελπίζω τουλάχιστον κάποιες από τις συμβουλές μου να βοηθήσουν τα παιδιά να φτιάξουν ένα πολύ καλό portfolio.

Β.: Να είσαι καλά και καλή συνέχεια.