Πώς ξεκινήσατε το γραφείο σας και πώς εξελιχθήκατε μέσα στον χρόνο;

Ξεκινήσαμε το γραφείο αμέσως μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μας, με τη στήριξη των DECA Architects, που στάθηκαν ως μέντορες και μας έδωσαν σημαντικές κατευθύνσεις στην αρχή. Από τότε μέχρι σήμερα έχουμε εξελιχθεί σημαντικά, χωρίς όμως να αλλάξουν οι βασικές μας ανησυχίες και αξίες. Κάθε νέο έργο το προσεγγίζουμε με στόχο να αναδείξουμε τα ενδογενή του χαρακτηριστικά, δίνοντας έμφαση στην καινοτομία μέσα από μια κοινωνικά και περιβαλλοντικά ευαίσθητη προσέγγιση. Η δουλειά μας δεν χαρακτηρίζεται από μια ενιαία αισθητική, αλλά από έναν κοινό σεβασμό απέναντι στις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου και στην ανάγκη η αρχιτεκτονική να συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση του πλαισίου όπου ανήκει.

Ποια στοιχεία από την εμπειρία σας στο εξωτερικό μεταφέρετε στη δουλειά σας;

Οι σπουδές μας στη Σουηδία μάς διαμόρφωσαν βαθιά. Ενστερνιστήκαμε τον σκανδιναβικό σεβασμό προς τη φύση και το περιβάλλον, αλλά και την ευθύνη του αρχιτέκτονα ως προς τη βιωσιμότητα — σε κάθε επίπεδο. Θέλουμε τα έργα μας να είναι “bespoke”: να αντανακλούν και να αναδιατυπώνουν την ταυτότητα του τόπου όπου ανήκουν. Επίσης, έχουμε υιοθετήσει διαφορετικές μεθοδολογίες και πρακτικές, κατανοώντας ότι ο ρόλος του αρχιτέκτονα διαφέρει από χώρα σε χώρα. Προσπαθούμε διαρκώς να βελτιώνουμε τον τρόπο που δουλεύουμε.

Τι αναζητάτε σε ένα πορτφόλιο υποψήφιου συνεργάτη;

Η σύνδεση σπουδών και δεξιοτήτων είναι απαραίτητη. Το πορτφόλιο πρέπει να έχει σαφή δομή, γραφιστική αρτιότητα και εστίαση στο ουσιώδες περιεχόμενο. Είναι σημαντικό να φαίνεται ότι ο υποψήφιος έχει τη δυνατότητα να “επιμεληθεί” την παρουσίαση του κάθε έργου, να κατανοήσει τι αναδεικνύει κάθε πρότζεκτ και πώς μπορεί να το αφηγηθεί οπτικά και νοηματικά. Θέλουμε να δούμε ενέργεια, περιέργεια, ανάγκη για έρευνα, πειραματισμό με διαφορετικές κλίμακες και υλικά.

Ποια είναι η σημασία της πρώτης επικοινωνίας και τι περιμένετε από μια συνέντευξη;

Η πρώτη επικοινωνία είναι κρίσιμη. Ιδανικά, συνοδεύεται από ένα προσωπικό και σαφές letter of purpose, προσαρμοσμένο στο γραφείο που απευθύνεται. Η μαζική αποστολή αιτήσεων χωρίς εις βάθος κατανόηση του αποδέκτη είναι λιγότερο ελκυστική.

Στη συνέντευξη περιμένουμε έναν καλά προετοιμασμένο άνθρωπο, που έχει “τεστάρει” το πορτφόλιό του σε άλλους, έχει μελετήσει το υλικό του και γνωρίζει τι να τονίσει στον διαθέσιμο χρόνο. Τα hard skills είναι επίσης σημαντικά — να μπορεί να δηλώσει τι ακριβώς γνωρίζει και να το στηρίξει. Τέλος, η προσωπικότητα μετράει πολύ, ιδιαίτερα σε μικρά γραφεία: ο χαρακτήρας καθορίζει την ποιότητα της συνεργασίας και την προσωπική εξέλιξη.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ενός μικρού σε σχέση με ένα μεγάλο γραφείο;

Είναι δύο τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα. Στο μικρό γραφείο ίσως να μην υπάρχουν ξεκάθαρες δομές και ρόλοι, αλλά μαθαίνεις πολλά επειδή συμμετέχεις σε περισσότερες πτυχές της δουλειάς, από την αρχιτεκτονική μελέτη μέχρι τις συζητήσεις με πελάτες. Στο μεγάλο γραφείο υπάρχει οργανωμένη υποστήριξη και δομή, κάτι που σε βοηθά ως νέο αρχιτέκτονα, αλλά είναι πιο δύσκολο να διακριθείς. Και τα δύο είναι χρήσιμα, και πιστεύω ότι πρέπει κανείς να στηρίξει την επιλογή του μέχρι τέλους.

Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο αρχιτέκτονα σήμερα;

Να αντλεί ενέργεια μέσα από αυτό που κάνει. Ακόμα και από την πιο βαρετή διαδικασία, μπορείς να δημιουργήσεις τις συνθήκες ώστε να γίνεται ενδιαφέρουσα. Επίσης, είναι σημαντικό να παίρνεις πρωτοβουλίες, να δοκιμάζεις, να πειραματίζεσαι. Να μην φοβάσαι τα λάθη. Η ευελιξία είναι επίσης κρίσιμη — να μπορείς να προσαρμόζεσαι, να βγαίνεις από το comfort zone σου και να μαθαίνεις μέσα από την αλλαγή.

Βλέπετε διαφορές ανάμεσα στους Έλληνες και τους Σουηδούς φοιτητές;

Δεν μπορώ να σχολιάσω σε βάθος το ελληνικό σύστημα, γιατί η εμπειρία μου ήταν περιορισμένη. Στη Σουηδία όμως, η αρχιτεκτονική εκπαίδευση βασίζεται περισσότερο στο αγγλοσαξονικό μοντέλο, με μικρότερες σχολές, πιο προσωπικές σχέσεις και λειτουργία σε studios. Επικεντρώνεται στην απόκτηση εργαλείων για την προσέγγιση ενός νέου project, κάτι που δύσκολα μαθαίνεται αργότερα, μέσα σε ένα γραφείο.

Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην προσωπική εξέλιξη μέσα από το πλαίσιο της ομάδας. Σημαντικό είναι επίσης ότι στη Σουηδία ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι λιγότερο προστατευμένος. Αυτό σημαίνει λιγότερες απαιτήσεις σε τεχνικά ζητήματα, αλλά και λιγότερη θεσμική αναγνώριση. Για μένα, είναι πολύτιμο να συνδυάσει κάποιος σπουδές σε διαφορετικά συστήματα και χώρες — για να δει διαφορετικές πραγματικότητες και να ενσωματώσει τις καλύτερες πλευρές από καθεμία.

Γιατί οι γυναίκες εξακολουθούν να μην εκπροσωπούνται ισότιμα στον χώρο της αρχιτεκτονικής;

Παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες — η φύση της μητρότητας, αλλά και το πώς μεγαλώνουν τα κορίτσια, χωρίς να ενθαρρύνονται συστηματικά να διεκδικούν όσα αξίζουν. Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου δεν θα μιλάμε για γένη, αλλά για ανθρώπους που βοηθούν ο ένας τον άλλον να ζήσει αυτό που επιθυμεί.

Ποια είναι η δική σας οπτική για το μέλλον της αρχιτεκτονικής μετά την πανδημία;

Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξη. Αισθάνομαι ευγνώμων για ό,τι μου έχει συμβεί μέχρι σήμερα και θέλουμε, ως γραφείο, να διατηρήσουμε τον ενθουσιασμό και την περιέργεια μας ζωντανά. Να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε — ως άνθρωποι και ως αρχιτέκτονες.