Τι σημαίνει το “A2” και πώς είναι να συνεργάζεσαι με τον πατέρα σου;
Το A2 σημαίνει “Ανυφαντής ο Δεύτερος”. Είναι μια σιωπηλή συνέχεια της δουλειάς του πατέρα μου. Τώρα πια επιστρέφει σαν τάση το να βάζεις το ονοματεπώνυμό σου στον τίτλο του γραφείου· κάποτε υπήρχαν τόσα πολλά brands που ήταν δύσκολο να τα θυμάσαι.
Μεγάλωσα σε ένα αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον σπίτι και έτρεφα μεγάλο σεβασμό για τον πατέρα μου ως αρχιτέκτονα. Σε κάποια φάση όμως πρέπει να κόψεις τον ομφάλιο λώρο και να προσπαθήσεις να χαράξεις τη δική σου πορεία, με νόημα και αυτοτέλεια. Η συνεργασία με τον πατέρα μου είχε και καλές και δύσκολες στιγμές. Συζητήσαμε, μαλώσαμε, τα ξαναβρήκαμε. Ήταν ένα σημείο καμπής: ένιωσα ότι χρειαζόμουν το δικό μου οξυγόνο. Είναι ισχυρή προσωπικότητα, πολύ καλός αρχιτέκτονας. Έμαθα πολλά από αυτόν — και ακόμη μαθαίνω. Αλλά έπρεπε να κάνω τα δικά μου βήματα.

Γιατί αποφάσισες να γίνεις αρχιτέκτονας;
Όταν μεγαλώνεις με έναν αρχιτέκτονα, τα Σάββατα δεν είναι βόλτα στο πάρκο αλλά στα εργοτάξια. Η αρχιτεκτονική μπαίνει μέσα σου όταν οι φίλοι σου έρχονται στο σπίτι και το βρίσκουν ενδιαφέρον — χωρίς να ξέρουν γιατί. Δεν ήμουν το παιδί που το έλεγε από τα δέκα του, αλλά όταν έφτασε η ώρα, μου φάνηκε η πιο λογική επιλογή.

Τι σου δίδαξε ο πατέρας σου;
Έχει πολύ στενή σχέση με την τέχνη, ζωγραφίζει εξαιρετικά. Κι εγώ σκιτσάρω, αν και όχι τόσο καλά. Είχε φοβερή αίσθηση της αναλογίας. Ήταν μοντερνιστής, ακολούθησε πιστά το “form follows function”. Μου δίδαξε ευαισθησία και ήθος. Δεν είδε ποτέ την αρχιτεκτονική ως επάγγελμα – ήταν κομμάτι της ζωής του.

Σκιτσάρουν σήμερα οι νέοι αρχιτέκτονες;
Έχουν πολύ καλές γνώσεις τρισδιάστατου σχεδιασμού αλλά σκιτσάρουν λιγότερο. Υπάρχουν εξαιρέσεις, και προσπαθώ να ενθαρρύνω το σκίτσο. Είναι σημαντικό να σχεδιάζεις με το χέρι – σου δίνει καλύτερη αίσθηση αναλογίας. Σήμερα, στην εποχή του 3D printer, έχει ατονήσει αλλά δεν έχει εξαφανιστεί. Προσπαθούμε να το διατηρούμε ενεργό ως εργαλείο σκέψης και επικοινωνίας.

Πώς επηρεάζει η εποχή της εικόνας και της ταχύτητας τον τρόπο που σχεδιάζουν οι νέοι αρχιτέκτονες;
Στο παρελθόν, βλέπαμε ένα έργο σε μία εικόνα και μετά πηγαίναμε να το δούμε από κοντά – βρίσκαμε είκοσι πράγματα παραπάνω. Τώρα βλέπουμε υπέροχες εικόνες και, στην πραγματικότητα, είκοσι πράγματα λιγότερα. Η εικόνα έχει αποκτήσει τεράστια δύναμη. Κάποιοι κάνουν αρχιτεκτονική για να παράγουν μία εντυπωσιακή εικόνα. Η εικόνα είναι μόνο η αρχή – μετά έρχεται η χρηστικότητα, η εμπειρία, η εφαρμογή. Αν δεν ανταποκρίνεται το έργο στις ανάγκες του χρήστη, κάτι λείπει.

Μίλησέ μας για το ΚΕΠ στην Πλατεία Βικτωρίας και τη σημασία των δημόσιων χώρων.
Αφορμή ήταν η μελέτη για το ΚΕΠ. Ο δημόσιος χώρος πρέπει να αλλάξει εικόνα, να είναι αντικείμενο αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Σήμερα, ακόμα δεν υπάρχουν αρκετοί διαγωνισμοί για μικρότερης κλίμακας δημόσια έργα – όπως το ΚΕΠ, η εφορία, ο ΟΑΕΔ. Αυτοί οι χώροι προκαλούν άγχος. Αν είναι και αποκρουστικοί, επιβαρύνουν την ψυχολογία του πολίτη. Θέλαμε να σχεδιάσουμε έναν χώρο φιλικό, πολιτισμένο, που να διευκολύνει τον διάλογο με τον υπάλληλο. Και το καταφέραμε. Τέτοια έργα πρέπει να γίνονται συστηματικά και να είναι ευκαιρία για νέους αρχιτέκτονες μέσω μικρών διαγωνισμών.

Πώς συνδυάζετε διαφορετικά είδη έργων – retail, ξενοδοχεία, κατοικίες;
Έχουμε μάθει να δανειζόμαστε ό,τι καλό βρίσκουμε σε κάθε τομέα και να το μεταφέρουμε στον άλλον. Η εμπειρία μας με εταιρείες μάς έχει μάθει ακρίβεια, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, κατανόηση brief. Αυτά τα μεταφέρουμε και στις ιδιωτικές κατοικίες ή τα ξενοδοχεία. Δεν επαναπαυόμαστε – προσπαθούμε κάθε φορά να δημιουργούμε χώρους με ενδιαφέρον και χαρακτήρα.

Τι θα συμβούλευες κάποιον που ξεκινά δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο;
Το μεγαλύτερο μέρος των γραφείων είναι μικρομεσαία. Πρέπει να ξέρεις όλη τη γκάμα: από τη σύνθεση μέχρι τις συμφωνίες, από την προσέγγιση πελατών μέχρι την τήρηση των υποχρεώσεών σου. Η εμπειρία σε ένα οργανωμένο γραφείο πριν ξεκινήσεις δικό σου, βοηθάει πολύ. Η μετάβαση στην εφαρμοσμένη αρχιτεκτονική πρέπει να γίνει με ομαλό τρόπο.
Ένας μέντορας μπορεί να σε βοηθήσει να περάσεις ευκολότερα από το ένα στάδιο στο επόμενο. Για μένα, η επαφή με μεγάλες εταιρείες με βοήθησε να καταλάβω πώς οργανώνονται οι επαγγελματικές δομές και οι ροές. Δεν είναι επάγγελμα με ωράριο – θέλει γερό στομάχι, επιμονή και να διατηρείς τη χαρά για τη δουλειά.

Τι διαπιστώνεις στην εργασιακή κουλτούρα των νέων;
Οι νέοι είναι εξαιρετικοί στη σύνθεση εικόνας, στον εντοπισμό παραδειγμάτων, στο 3D. Αλλά υπάρχει κενό σε βασικές γνώσεις: κατόψεις, αναλογίες, λειτουργικότητα. Βλέπεις μια πόρτα σε λάθος θέση ή έπιπλα εκτός κλίμακας. Προσπαθούμε να τους εκπαιδεύσουμε ώστε να κατανοούν όλη τη διαδικασία – από τη σύλληψη μέχρι την υλοποίηση. Το απλό λείπει. Προσπερνούν τη διαδρομή για να φτάσουν στο αποτέλεσμα.

Τι κρατά εσένα «κεφάτο» στη δουλειά;
Η αρχιτεκτονική είναι δημιουργική. Με ικανοποιεί όταν συμβαίνουν πράγματα, όταν εξελίσσεται η εταιρεία.
Καλός αρχιτέκτονας δεν είναι μόνο ο ταλαντούχος. Είναι και ο ευσυνείδητος, ο αφοσιωμένος, αυτός που λειτουργεί ως μέλος της ομάδας. Όσο δουλεύεις με συνέπεια και βελτιώνεις τις αδυναμίες σου, εξελίσσεσαι συνολικά.

Πώς λειτουργείτε ως ομάδα στο γραφείο;
Είμαστε ένα ανοιχτό γραφείο. Θέλουμε οι συνεργάτες να συνθέτουν, να συμμετέχουν πραγματικά στα έργα. Από την πρώτη συνάντηση το ξεκαθαρίζω: αν δεις την ευκαιρία, την πάρεις και ανταποκριθείς, θα την αναγνωρίσουμε. Δεν αρκεί όμως το ταλέντο – χρειάζεται συνέπεια και διάθεση συμμετοχής.

Τι προσέχεις σε ένα πορτφόλιο;
Καταρχάς την εικόνα, αλλά δεν μένουμε εκεί. Ακολουθεί συνέντευξη για να δούμε ποιος είναι ο άνθρωπος πίσω από τα έργα. Είμαστε μικρή ομάδα, περνάμε πολλές ώρες μαζί. Μας νοιάζει η χημεία, ο χαρακτήρας, η ενέργεια.

Ποια είναι η πρόκληση της αρχιτεκτονικής στη μετά-covid εποχή;
Η αρχιτεκτονική περνά σε μια νέα φάση. Ο προσωπικός χώρος αποκτά νέες σημασίες – γίνεται ταυτόχρονα κατοικία και χώρος εργασίας. Η ιδιωτικότητα αποκτά αξία. Η έννοια της κατοικίας γίνεται πιο σύνθετη, και αυτό είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για όλους μας.